salt

5

 

เกลือ

เกลือโซเดียมและโปแตสเซียม

ประเทศไทยและอเมริกามีผู้ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงเป็นจำนวนมาก หลายคนรับประทานเกลือมากเกินไป ยิ่งรับประทานเกลือมากก็มีโอกาศที่จะความดันโลหิตสูง เมื่อความดันสูงโอกาศที่จะเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดจะมีโอกาศมาก เราสามารถบดโอกาศเกิดโรคความดันโดยการลดเกลือดและเพิ่มโปแตศเซียม

ข้อเท็จจริงที่ควรจะทราบ

·        คนเราไม่ควรจะรับเกลือเกิน 2300 มก.( 1 ช้อนชา)ต่อวัน

·        เกลือที่เราได้รับส่วนใหญ่มาจากอาหารที่เรารับประทานประมาณร้อยละ 75 โดยเฉพาะอาหารที่ใช้เกลือถนอมอาหาร เช่นน้ำมะเขือเทศจะมีเกลือ 700-1100 มิลิกรับต่อ 1 ถ้วย เกลือที่เราได้รับจากการปรุงเอง เช่นการใส่น้ำปลา การกินผลไม้จุ้มพริกเกลือมีประมาณร้อยละ 10 ดังนั้นในการควบคุมเกลือในอาหารควรจะคุบประเภทอาหารที่เรารับประทาน เช่น ปลาเค็ม อาหารสำเร็จรูปทั้งหลาย หรือควรจะอ่านสลากอาหารก่อนรับประทานทุกครั้งเป็นต้น

·        คนที่เป็นความดันโลหิตสูง หรือกลางคนขึ้นไป และเสี่ยงต่อการเกิดความดันโลหิตสูง ต้องรับประทานเกลือโปแตสเซียมวันละ 4700 มิลิกรัม

·        วิธีการลดเกลือทำได้โดยการรับประทานอาหารสด ปรุงเอง และใส่เกลือให้น้อยที่สุด และไม่มีการเติมเกลือหรือซ็อสในอาหาร เมื่อร่างกายเริ่มคุ้นกับอาหารรสจืดแล้วเขาจะไม่เรียกร้อยหาเกลืออีก

·        การรับประทานเกลือโปแตสเซียมจะช่วยลดความดันโลหิตลงได้

o        ผู้ใหญ่ให้รับประทาน 4700 มิลิกรัมต่อวัน

o        เด็ก 1-3 ปีให้รับประทาน 3000 มิลิกรัมต่อวัน

o        เด็ก 4-8 ปีให้รับประทาน 3800 มิลิกรัมต่อวัน

o        เด็ก 9-13 ปีให้รับประทาน4500 มิลิกรัมต่อวัน

·        เกลือโปแตสเซียมควรจะได้จากอาหารธรรมชาติ เช่น ผัก โดยเฉพาะผักใบเขียว ผลไม้ ส่วนเนื้อสัตว์หรือนมก็มีเกลือชนิด

นี้อยู่ แต่ร่างกายไม่สามารถใช้ได้ทันที

รับประทานอาหารที่มีเกลือต่ำ

เลือกอาหารที่มีเกลือต่ำ การลดอาหารเค็มจะช่วยป้องกันและลดความดันโลหิตได้ โดยทั่วไปห้ามกินเกลือเกิน 6 กรัม(เท่ากับ โซเดียม 2400 มิลิกรัม) ท่านผู้อ่านไม่ควรปรุงรสอาหารก่อนชิมอาหาร หากปรุงรสอาหารเองต้องเติมเกลือให้น้อยที่สุด   ตัวอย่างอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง  

·   เปลี่ยนพฤติกรรมในการปรุงรส

·   ใช้มะนาว พริก เครื่องเทศปรุงอาหารแทนเกลือหรือน้ำปลา

·   หากท่านซื้ออาหารกระป๋องท่านต้องอ่านสลากอาหารเพื่อดูปริมาณสารอาหารเลือกที่มีเกลือต่ำ

·   รับประทานอาหารสด เช่น เนื้อสัตว์ ผัก หรือผลไม้ แทนการรับประทานอาหารที่ผ่านขบวนการถนอมอาหาร

·   ไม่เติมเกลือหรือน้ำปลาเพิ่มในอาหารที่ปรุงเสร็จ

·   หลีกเลี่ยงอาหารเค็ม เช่น หมูเค็ม เบคอน ไส้กรอก ผักดอง มัสตาร์ด และเนยแข็ง

·   อาหารตากแห้ง เช่น ปลาเค็ม เนื้อเค็ม หอยเค็ม กุ้งแห้ง ปลาแห้ง

·   เนื้อสัตว์ปรุงรส ได้แก่ หมูหยอง หมูแผ่น กุนเชียง

·   อาหารกึ่งสำเร็จรูป เช่น บะหมี่สำเร็จรูป โจ๊กซอง ซุปซอง

·   อาหารสำเร็จรูปบรรจุถุง เช่น ข้าวเกรียบ ข้าวตังปรุงรส มันฝรั่ง

·   เครื่องปรุงรสที่มีเกลือมาก เช่น ซุปก้อน ผงชูรส ผงฟู

·   อาหารหมักดองเค็ม เช่น กะปิ เต้าหู้ยี้ ปลาร้า ไตปลา ไข่เค็ม ผักดอง ผลไม้ดอง แหนม ไส้กรอกอิสาน

คุณภาพของเกลือ

เกลือแกงที่เราใช้ปรุงแต่งรสชาติของอาหารและใช้ในการถนอมอาหารประเภทต่างๆนั้น ส่วนใหญ่จะเป็นเกลือทะเล และมีบางส่วนที่ใช้เกลือสินเทาว์

คุณภาพของเกลือที่นำมาใช้เหล่านี้ จะขึ้นอยู่กับชนิดของเกลือ วิธีการผลิตและแหล่งที่ทำการผลิต

เกลือทะเล เป็นเกลือที่ได้มาจากการนำน้ำทะเลมาเก็บกักไว้ในนา และทิ้งไว้ให้แดดเผาจนน้ำระเหยออกไปมากๆ เกลือที่ละลายอยู่ในน้ำทะเลจะเข้มข้นมากขึ้น เมื่อถึงระดับหนึ่งจะตกเป็นผลึกสีขาวออกมา เมื่อผลึกเกลือหนาพอสมควรแล้ว ชาวนาเกลือจะเปิดหรือดึงน้ำทะเลเข้มข้นให้เหลืออยู่ที่ผิวบนไปเก็บไว้อีกที่หนึ่ง แล้วตากผลึกเกลือต่อไปจนแห้งดีแล้วจึงรวบรวมเก็บไว้จำหน่าย คุณภาพของเกลือทะเลที่ได้ จะขึ้นอยู่กับคุณภาพของน้ำทะเลที่ใช้ และวิธีเก็บรวบรวม ปกติเกลือทะเลจะมีแร่ธาตุหลายชนิดรวมทั้งพวกไอโอดีนปนเปื้อนมาด้วย ซึ่งบางชนิดก็อาจเป็นประโยชน์ต่อร่างกาย แต่ถ้าเป็นเกลือทะเลที่มีการนำมาตกผลึกใหม่ เกลือที่ได้ก็ค่อนข้างจะบริสุทธิ๋

ผู้ผลิตมักนำมาป่นบรรจุเป็นถุงเล็กๆขายได้ราคาดีขึ้น ถ้าต้องการเกลือแกงบริสุทธิ๋มากๆ ก็ทำการตกผลึกหลายๆครั้ง

เกลือชนิดนี้นอกจากนิยมใช้ปรุงแต่งรสอาหารแล้ว ยังใช้ในการถนอมอาหารได้ดี มีราคาถูก แต่ในระยะหลังๆ เมื่อป่าชายเลนถูกทำลาย และมีการเพาะเลี้ยงกุ้งกุลาดำตามชายฝั่งทะเลมากขึ้น น้ำเสียจากนากุ้งทำให้น้ำทะเลที่ใช้ในนาเกลือสกปรก เกลือทะเลที่ผลิตได้จึงมีคุณภาพด้อยลงมาก เมื่อนำไปใช้ในการถนอมอาหารต่างๆ จะทำให้คุณภาพของผลิตภัณฑ์ที่ได้ลดลง รสชาติเปลี่ยนไปและเกิดการเสียหายได้ง่าย ดั้งนั้นผู้ผลิตบางรายจึงหันไปใช้เกลือชนิดหนึ่งแทน

เกลือสินเทาว์ เป็นเกลือที่ได้จากการตกผลึกของเกลือแกงสะสมอยู่ในดิน ซึ่งมีมากทางภาคอีสาน เมื่อต้องการผลิตเกลือชนิดนี้ต้องใช้น้ำละลายเกลือออกมาก่อนแล้วระเหยน้ำให้แห้งเกลือที่ได้จะค่อนข้างบริสุทธิ์ มีการปนเปื้อนของแร่ธาตุต่างๆน้อย ดังนั้นจึงเหมาะที่จะนำมาใช้ในอุตสาหกรรมต่างๆทั้งทางเคมีและอาหาร เกลือชนิดนี้จะไม่มีสารไอโอดีนปะปนมา ดังนั้นถ้าใช้เป็นเกลือบริโภค จึงต้องเติมสารไอโดดีนผสมลงไปด้วย เพื่อป้องกันการขาดสารไอโอดีน ปัจจุบันการผลิตเกลือชนิดนี้ ยังมีปัญหาอีกมากที่กระทบต่อสิ่งแวดล้อม

 

 

ดอกเกลือ...ของไทย

ในความเป็นจริงแล้ว ชาวนาเกลือในประเทศไทยก็ได้ผลิตดอกเกลือมานานนับร้อยปีมาแล้ว โดยเฉพาะที่ บ้านบางตะปูน ตำบลลาดใหญ่ อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม หรือที่ตำบลบางแก้ว อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี

 พอฟ้าเริ่มสาง อาทิตย์ทอแสงสีทองอ่อน ๆ น้ำทะเลในผืนนาเกลือจะถูกแดดและลมพัดให้แห้งจนได้ความเค็มประมาณ 20-25 ดีกรี เกิดเกสรเกลือ หรือ เกลือแรกเริ่มตกผลึก ชาวนาเกลือเรียกว่า ดอกเกลือ  ซึ่งจะเป็นผงเล็กๆ ลอยจับตัวกันเป็นแพอยู่เหนือน้ำผืนนาเกลือ ดังนั้นชาวนาเกลือจะต้องตื่นแต่เช้าตรู่เพื่อรีบช้อนดอกเกลือ ก่อนที่แสงแดด และสายลมจะทำให้ดอกเกลือจมลงด้านล่าง

กล่าวกันว่า ดอกเกลือที่เก็บได้ในเวลาเช้าตรู่นี้จะมีไอโอดีนสูง มีสีสันขาวเป็นประกายแวววาว รสชาติเค็มอมหวาน เป็นดอกเกลือที่สะอาด เพิ่งเกิดใหม่ๆ ไม่ได้สัมผัสกับพื้นดิน หรือตากลม ตากฝุ่นอยู่นาน  มีแร่ธาตุต่างๆสูงมาก จึงมีคุณภาพสูง อีกทั้งเพราะมีปริมาณน้อย ราคาจึงแพง (เสียดายไม่สามารถหาข้อมูลวิชาการอ้างอิงได้ เรื่องแร่ธาตุในดอกเกลือของเรา)

 

โดยปกติแล้วเกลือนั้นหากขายปลีกกันจะตกอยู่ที่ กิโลกรัมละ 4-5 บาท แต่หากเป็นดอกเกลือนี้จะราคาสูงถึงกิโลกรัมละ 10 - 15 บาททีเดียว

 

 ดอกเกลือ จึงเปรียบเสมือนอัญมณีที่ล้ำค่าของชาวนาเกลือ ซึ่งเป็นที่หวงแหนมาก เพราะมีน้อย ชาวนาเกลือจึงเก็บดอกเกลือไว้ใช้เองทั้งบริโภค และประทินผิวพรรณเปรียบเสมือนยาสามัญประจำบ้านของชาวนาเกลือ เก็บไว้ล้างแผลบ้าง เก็บไว้แจกจ่ายผู้มาเยือนบ้าง

 

ผู้เขียนเคยได้ดอกเกลือมาจากสมุทรสงครามถุงหนึ่งราวๆหนึ่งกิโลกรัม ก็ใช้ทำกับข้าวแทนการใช้น้ำปลา คือเอามาต้มยำทำแกง ไม่ได้ประดิดประดอยใช้อย่างที่ฝรั่งใช้ Fleur de Sel

 

คิดเล่นๆว่าฝรั่ง(เศส)ผลิต Fleur de Sel ได้ปีละครั้งเท่านั้น เมืองไทยมีโอกาสผลิตได้ยาวนานกว่าเพราะมีแสงแดดเกือบทั้งปี หากเรารักษาสิ่งแวดล้อมได้ดี ทะเลสะอาด น้ำทะเลที่จะใช้มาผลิตเกลือสะอาด กรรมวิธีผลิตแบบดั้งเดิมโดยภูมิปัญญาไทยของเรา การวิจัยคุณค่าของแร่ธาตุสารอาหารดอกเกลือของเราเปรียบเทียบกับของต่างประเทศให้ได้รู้กันแจ้งๆไปเลย และ การวิจัยพัฒนาเพื่อนำดอกเกลือมาผลิตเครื่องสำอาง อาจจะช่วยส่งเสริมให้อาชีพการทำนาเกลือยังคงอยู่ และสร้างรายได้จากการทำนาเกลือเพิ่มขึ้น

 

ปัญหาของคนไทยคือ เรามักไม่ค่อยเห็นคุณค่าของภูมิปัญญาของเราเอง  หากต้องการจะยกย่องก็ทำเป็นครั้งๆ(มักทำเพื่อให้ผู้พูดดูดี) เป็นแนวโรแมนติค รำลึกโหยหาความโบราณ มากกว่าจะกล่าวยกย่องอย่างมีข้อมูลน่าเชื่อถือ ประกอบเข้ากับเรื่องราวที่มาของภูมิปัญญาของผลิตภัณฑ์นั้นๆ

 

ทะเลไทยอยู่ในเขตร้อน ผู้เขียนคิดว่าน่าจะมีแร่ธาตุสารอาหารมากกว่าทะเลเขตหนาวอย่างยุโรปด้วยซ้ำ ผู้เขียนมีเพื่อนคนหนึ่งทำร้านอาหารไทยชื่อดัง และเขียนตำราอาหารไทยและเอเชีย อยู่ที่ซานฟรานซิสโก เธอมาเมืองไทยครั้งใด ขากลับทุกครั้งต้องซื้อ "เกลือไทย" กลับไปอเมริกาทุกครั้ง ผู้เขียนเคยถามว่าอเมริกาก็มีเกลือขายมากมาย เกลือไทยถูกกว่าหรือจึงต้องหอบไปให้หนัก เธอตอบว่า ไม่ใช่ถูกกว่า แต่นำไปปรุงอาหารแล้วได้รสชาติดีกว่าเกลือฝรั่ง

 

ผู้เขียนขอตัวไปทดสอบรสชาติ Fleur de Sel ที่ได้มาซักหน่อย ดูซิว่าอาหารจะอร่อยขึ้นแค่ไหน เสียดายที่ดอกเกลือที่บ้านใช้หมดแล้ว คงต้องทดลองเปรียบเทียบรสชาติกันทีหลัง

 

ระหว่างค้นข้อมูลจากกูเกิ้ล พบภาพสวยๆและเรื่องเกี่ยวกับนาเกลือมากมาย ลิงค์ที่ยกมาภาพเขาสวย คมชัดมากเลยค่ะ ขอชวนไปชมกันนะคะ

 

 ดีเกลือ คือสารประกอบเกลือซัลเฟตของโซเดียมและแมกนีเซียม แบ่งออกเป็นสองชนิดคือ ดีเกลือไทยและดีเกลือฝรั่ง ซึ่งทั้งสองชนิดมีคุณสมบัติและลักษณะแต่งต่างกัน ได้แก่...

1. ดีเกลือไทย มีสูตรทางเคมีว่า Na2SO4 ดีเกลือชนิดที่เป็นเกลือซัลเฟตของโซเดียม หรือเรียกง่ายๆว่า "โซเดียมซัลเฟต" มีลักษณะเป็นผงสีขาว ไม่มีกลิ่น มีรสเค็ม มีคุณสมบัติเป็นถ่ายพิษเสมหะและโลหิต ถ่ายอุจจาระ ถ่ายพรรดึก (พรรดึก (อ่านว่า พัน-ระ-ดึก) คือชื่อที่ใช้เรียกโรคทางแผนโบราณชนิดหนึ่งที่เกิดจากการที่มีอาหารคั่งค้างอยู่ภายในท้อง ทำให้เกิด อาการท้องผูกอย่างแรง ผู้ป่วยจะมีอุจจาระที่แข็งมาก และมีลักษณะเป็นเม็ดๆ คล้ายกันกับมูลแพะ)ให้เส้นเอ็นหย่อน

2. ดีเกลือฝรั่ง มีสูตรทางเคมีว่า MgSO4.7H2O ดีเกลือชนิดที่เป็นเกลือซัลเฟตของแมกนีเซียม หรือเรียกว่า "แมกนีเซียมซัลเฟต" เรียกเป็นภาษาสามัญแบบฝรั่งว่า Epsom salts มีลักษณะเป็นผลึกสีขาวหรือใส คล้ายผงชูรส ไม่มีกลิ่น ละลายน้ำได้ รสเค็ม

มีคุณสมบัติเป็นยาระบายถ่ายอุจจาระ ถ่ายพิษเสมหะและโลหิต นิยมนำเอามาใช้ในการรักษาปลา และยังมีการนำไปใช้ในการเกษตรเรื่องเอาไปช่วยรักษาดินที่ขาดแมกนีเซียม นอกจากนี้สาวๆ ยังนิยมนำไปเป็นส่วนผสมในการรักษาสิวแบบประหยัดอีกด้วย

ดีเกลือทั้งสองแบบมีคุณประโยชน์คล้ายกัน แต่โดยส่วนมากดีเกลือที่มีในท้องตลาดจะเป็นแมกนีเซียมซัลเฟต (ดีเกลือฝรั่ง) สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายสารเคมีทั่วไป หรือร้านขายยาแผนโบราณ โดยมีคุณสมบัติ ได้แก่...

ใช้เพื่อกินเป็นยาระบาย โดยผสมน้ำ 3 ถ้วยต่อดีเกลือ 4 ช้อนโต๊ะ

ใช้ในบ่อกุ้ง เพื่อเพิ่มปริมาณแมกนีเซียม ช่วยกุ้งสร้างเปลือกใหม่ ในช่วงลอกคราบ

ใช้ประกอบอาหาร อาทิ เต้าหู้ ดีเกลือจะช่วยแยกชั้นเนื้อและชั้นน้ำของถั่วเหลืองปั่น

ใช้ในการขับไล่สารพิษในไต

ใช้เพื่อปรับสภาพดินให้เหมาะสมกับการปลูกพืชประเภทผล เช่น มะเขือเทศ มันฝรั่ง

คุณสมบัติทางเคมี

ดีเกลือฝรั่งใช้ชื่อทางเคมีว่า แมกนีเซียมซัลเฟต Magnesium Sulfate MgSO4 ชื่อสามัญเรียกว่า Epsom Salt หรือ Bitter Salt เหตุเพราะมีรสขมฝาด ไม่ได้เค็มเหมือนเกลืออย่างที่เข้าใจ

ลักษณะที่ใช้กันจะเป็นผงผลึกหรือเกล็ดขาว ซึ่งได้มาจากการนำน้ำทะเลมาเคี่ยวจนแห้ง เหลือเป็นเกลือสะตุ แต่ยังมีคุณสมบัติในการดูดซับความชื้นจากอากาศอยู่ ดังนั้น เมื่อวางดีเกลือทิ้งไว้ในอุณหภูมิห้อง จะทำให้จับตัวแข็งเป็นก้อน